مقدمه
بهطور کلى ارتباط روحى با هریک از معصومانعلیهم السلام نیازمند مقدماتى است که با تحقق آنها مىتوانیم به آن دست یافت. بهعنوان مثال، براى دیدن امام عصرعلیه السلام در عالم رؤیا و خواب، دستورالعمل هایى در کتابهاى دعا ذکر شده است که با انجام آن دستورات مىتوان در عالم رؤیا به محضر امام عصر ارواحنا فداه شرفیاب شد؛ همچنین در ارتباط روحى نیز باید با انجام اعمالى که موجب حصول این ارتباط مىشود، خود را آمادهى این نوع ارتباط کرد.
حال این سؤال پیش مىآید که مقدمات بهوجود آمدن ارتباط روحى چیست؟ چه مقدماتى را باید انجام داد تا به این مهم دست یافت؟ بدیهى است هر شخصى که بخواهد با خداى تعالى و معصومانعلیهم السلام مرتبط شود، باید قبل از هر چیزى نفس خود را تهذیب کرده، روح خویش را از غیر خدا منقطع نماید؛ هر چه این انقطاع براى او بیشتر حاصل شود، اتصالش با عالم ملکوت بیشتر خواهد شد، به عبارت دیگر وقتى شخص خود را از تمام زخارف دنیوى و مادى، و از تمام مخلوقات غیر از معصومانعلیهم السلام منقطع کرد و به کمال انقطاع رسید، اینجا است که آن ارتباط روحى مورد بحث تحقق پیدا خواهد کرد و شخص منقطع خود را متصل و مرتبط با خداى تعالى و معصومانعلیهم السلام خواهد دید.
حضرت علىعلیه السلام در این باره مىفرمایند:
الوصلة باللّه فى الانقطاع عن الناس ؛ متصل شدن به خداى تعالى، در منقطع شدن از مردم است.
یا در فرازى دیگر مىفرمایند:
لنتتصل بالخالق حتى تنقطع عنالخلق (مخلوق) ؛ هرگز متصل و مرتبط با خداى تعالى و خالق خود نخواهى شد مگر با منقطع شدن از خلق او (مخلوقش).(1)
پس اگر ما امیدى جز او نداشته و فقط دست توسل به سوى او دراز کنیم و او را مؤثر در تمام امور بدانیم، آن زمان است که داراى ارتباط روحى با او شده و با این ارتباط روحى به وصال خواهیم رسید.
در اصول کافى به نقل از حفص بن غیاث آمده است که امام صادق علیه السلام فرمود: اگر یکى از شما مىخواهد هر چه را که از پروردگارش درخواست مىکند خدا به او عطا کند، باید از مردم مأیوس شود، و امیدى جز خداى تعالى نداشته باشد ؛ هنگامى که خداى تعالى این را از دل سائل بداند، هر چه او بخواهد، به او عطا مىکند.(2)
و به قول شاعر:
گر خواهى گیرى دامن دوست
برو دامن از هر چه غیر اوست، درچین(3)
انواع انقطاع
الف - انقطاع موقتى (لحظهاى) و ویژگىهاى آن
این نوع انقطاع به صورت غیردائم است و بیشتر در حالتها، مکانها و زمانهایى خاص بهوجود مىآید و باعث ارتباط شخص با امام عصر و سایر معصومانعلیهم السلام مىشود. اگر به اشخاصى که به آنها انقطاع موقت دست داده و لحظهاى با معصومان علیهم السلام ارتباط روحى برقرار کرده و مورد لطف مادى و معنوى قرار گرفتهاند، رجوع کنیم و از چگونگى ارتباط آنها سؤال نماییم؛ بدون استثنا جواب خواهند داد که در یک جو معنوى و در یک لحظه، تمام تعلقات دنیوى و امیدها را از غیر خداى تعالى برداشته و صرفاً متوجهى خداى تعالى و یا امامعلیه السلام شدهاند و مورد عنایت و توجهات خاص آنها قرار گرفتهاند؛ شاید این نوع انقطاع و ارتباط بارها براى افراد مختلف اتفاق افتاده است و حتى خود بارها به چشم دیدهایم.
اما باید خاطرنشان کرد در این ارتباط روحى که در یک لحظه تحقق پیدا مىکند، چند ویژگى به چشم مىخورد:
نخست اینکه این نوع ارتباط براى همهى افراد از هر دین مذهبى که مىخواهد باشد، قابل تحقق است و البته این ارتباط نمىتواند دلیل حقانیت مذهب و اعتقادشان باشد. دوم آنکه افرادى که از تمام اسباب و عوامل زمینى مأیوس مىشوند، به این نوع ارتباط روحى دست پیدا مىکنند . سوم اینکه در این انقطاع، بسیار اتفاق افتاده است که اشخاص پس از برطرف شدن مشکلاتشان و برآورده شدن نیازهایشان، باز به انجام گناهان بازمىگردند و خداى تعالى و معصومانعلیهم السلام را فراموش مىکنند. خداى تعالى در آیاتى متعدد در وصف این اشخاص مىفرماید:
فاذا رکبوا فى الفلک دعواالله مخلصین له الدین؛ فلمّا نجّاهم الى البر اذا هم یشرکون ؛(4)
زمانى که سوار کشتى مىشوند و از همهى وسایل دیگر قطع مىگردند؛ خداى تعالى را با خلوص (کمال انقطاع) مىخوانند ؛ ولى وقتى آنها به خشکى باز مىگردند،مشرک شده و با دیگران پیوند مىکنند.
با توجه به این سه ویژگى که براى انقطاع موقت بیان کردیم، این ارتباط با بروز مشکلات و مصائب گوناگون صورت مىگیرد، و پس از رفع آنها، ارتباط نیز دوباره قطع شده و تا رسیدن مصائب، مشکلات و ابتلاءات دیگر برقرار نخواهد شد.
ب - انقطاع دائمى (مستمر) و ویژگىهاى آن
انقطاع دائمى، انقطاعى است که بهطور دائمى و مستمر صورت گرفته و شخص مرتبط، بدون وقفه با امام زمانعلیه السلام و معصومانعلیهم السلام در ارتباط است.
این انقطاع نسبت به انقطاع غیردائمى بلکه نسبت به تمامى ارتباطاتى که در مباحث و مقالات گذشته بیان شده است، از اهمیت فوقالعادهاى برخوردار است. در اینجا به برخى ویژگىهاى این انقطاع اشاره مىکنیم:
1- در ارتباط دائمى، مکان و زمان خاصى که اکثراً در ارتباطات دیگر، خصوصاً ارتباط روحى موقتى، باید رعایت شود، وجود ندارد و شخص مرتبط هیچگاه، چه در حال خواب و یا بیدارى، چه در مکانهاى شلوغ و چه خلوت ، چه شب و چه روز و... از یاد و ذکر و ارتباط با خداى متعال و ائمه معصومعلیهم السلام غافل نشده و در همه حال به یاد آن عزیزان خصوصاً امام زمانعلیه السلام مىباشد. خداى تعالى در وصف چنین اشخاصى که همیشه مرتبط و متذکر خداى تعالى مى باشند، مىفرماید:
رجالٌ لاتلهیهم تجارة و لابیعٌ عن ذکراللّه... .(5)
مردان مهذبى که هیچ کسب و تجارتى، آنها را از یاد خداى جل جلاله غافل نمى گرداند....
2- این ارتباط (همانطور که قبلاً به طور مختصر بدان اشاره شد) بهترین راهى است که مىتوان و با اراده خود با امام زمانعلیه السلام مرتبط شویم و مورد ارشاد و راهنمایى آن وجود مقدس قرار بگیریم.
3- این ارتباط به علت ویژگىهایى که دارد، مختص اولیاءالله بوده و عمومیت ندارد؛ البته ناگفته نماند که راه بر روى تمام مردم دنیا براى رسیدن به ارتباط دائمى با امام زمانعلیه السلام باز است؛ ولى مردم با غفلت از یاد خدا، و امامشان خود را از این امر مهم محروم ساختهاند؛از اینرو، این ارتباط در بین عموم مردم مشاهده نمىشود مگر در زمان ظهور امام زمان عجلاللهتعالى فرجهالشریف که آن زمان، زمان حیات طیّبه و دوران زندگى حقیقى بنىآدم است.
لوازم و زمینههاى انقطاع دائمى
پس از دانستن معناى انقطاع دائمى و ویژگى هاى آن، نکتهى دیگرى که قابل توجه مىباشد این است که چگونه مىتوان از غیر خداى تعالى و معصومین بالاخص قطب عالم امکان، حضرت ولى عصر ارواحنافداه منقطع شد؟
در جواب باید گفت براى مثال دو دوست وقتى مىتوانند با یکدیگر مرتبط شوند و دوستى آنها پابرجا بماند، که موانعى را که باعث جدایى بین او و محبوبش مىشود برطرف کرده، با انجام خواستههاى محبوبش ، خود را بیش از پیش به او نزدیک کند و قرب روحى و معنوى و حتى ظاهرى با او پیدا کند. امامان معصومعلیهم السلام بالاخص امامعصر ارواحنافداه نیز محبوب شیعیان و محبینشان هستند و باید به ائمه اطهارعلیه السلام محبت کرد؛ زیرا این اظهار محبت به آنها، واجب است(6) ؛ اما چگونه مىتوان این دوستى را پایدار و دائمى کرد و این دوست و پدر مهربان ؛ یعنى امام زمانعلیه السلام را از خود راضى کرد تا دائماً با آن عزیز در ارتباط باشیم؟
در جواب باید گفت: انجام دادن دستوراتى که مورد عنایت آنها است ، یعنى همان دستوراتى که شارع مقدس اسلام براى ما قرار داده و ملزم به انجام یا ترک آن فرموده است، مهمترین عامل براى ارتباط و انقطاع مىباشد ؛ همانطور که امام عصر ارواحنافداه در نامهاى که براى شیخ مفید (ره) ارسال داشتند، شیعیان را سفارش و توصیه به اعمالى فرمودند که انجام آن اعمال باعث نزدیکى و قرب به سوى امام عصرارواحنافداه مىشود:
فلیعمل کل امرءٍ منکم بما یقرب به من محبّتنا، و لیتجنب ما یدینه من کراهتنا و سخطنا؛(7)
بنابراین هر یک از شما باید کارى کند که وى را به محبت و دوستى، نزدیک کند و از آنچه که خوشایند ما نبوده و باعث کراهت و خشم ماست، دورى گزیند.
پس اگر حجابهاى بین خود و امام زمان علیه السلام را که بهواسطهى انجام گناهان و وجود صفات رذیله و شیطانى در روحمان به وجود آمده است، از میان برداریم؛ این ارتباط دو طرفه شده و موجب اتصال و ارتباط روحى با امام عصر ارواحنافداه و معصومانعلیهم السلام خواهد شد که گاهى (همانطور که در بحث مشاهد و مکاشفه بدان اشاره شد) این ارتباط روحى منجر به مشاهده بدنى آن حضرت نیز خواهد شد و آنقدر این قرب حاصل مىشود که هنگام صحبت و اظهار محبت به آن جناب، اظهار لطف و عنایت آن حضرت را احساس مىکنیم ؛ همانطور که شاعر در این باره گوید:
یو همینک الشوق حتّى کانَّما
اناجیک من قرب و ان لمتکن قربى آنچنان شوق تو خیالت را برایم مجسم مىکند که گویى از نزدیک با تو آهسته سخن مىگویم، هر چند که نزدیک من نباشى.(8)
پی نوشتها :
1) معجمالفاظ غرر الحکم و دررالکلم،ج 3، ص 2386.
2) اصول کافى، ج 3، ص 219.
3) دیوان عبدالرحمن جامى.
4) سوره عنکبوت ،آیهى 65.
5) سوره نور، آیه 37.
6) و لکم المودّة الواجبه ؛ خداى تعالى دوستى شما را بر خلق واجب کرد.
7) ابومنصوراحمدبن على بن ابیطالب طبرسى، احتجاج، ج 2، ص 599.
8) محمدتقى موسوى اصفهانى، مکیال المکارم فى فوائد الدعاءالقائم ؛ مترجم مهدى حائرى قزوینى، ج 1، ص 286.
نوشته ی آقای حمیدرضا محمدی
